Na rynku coraz większą popularnością cieszą się tak zwane fartuchy „ultralekkie”, wykonane z materiałów nie zawierają­cych ołowiu. Trudno się dziwić lekarzom wybierającym takie rozwiązanie – stanie podczas zabiegu w ciężkich fartuchach czasami nawet i po kilka godzin to prawdziwa męczarnia. Czy ich pojawienie się wieszczy koniec fartuchów ołowio­wych i kompozytowych zawierających ołów? Czy zostaną one wyparte przez ”nowocześniejsze” rozwiązania -podob­nie jak silniki gaźnikowe zastąpione przez te z wtryskiem? Przyjrzyjmy się kilku faktom.

Firma Mavig powstała w 1921 roku w Monachium. Prze­trwała pucz monachijski, II wojnę światową, okres zimnej wojny, upadek muru Berlińskiego i kilku mniej lub bardziej udanych kanclerzy. Dlaczego o tym wszystkim wspominam? Mavig znajduje się w wąskim gronie firm uparcie odmawia­jących szycia fartuchów ochronnych z powszechnie dostęp­nych „ultralekkich” materiałów. Wydawać by się mogło, że odrzucenie tak oczywistej zalety jaką jest waga gotowego produktu, pomimo długiej historii firmy, będzie prowadzić do mocnego ograniczenia popytu w tej gałęzi działalności firmy. Tymczasem jest ona ciągle rozwijana.

Naukowe wyjaśnienie uporu firmy w promowaniu fartu­chów kompozytowych z ołowiem pojawiło się kilka lat temu. Pan L. Buermann zaproponował nową metodę określania skuteczności osłabiania promieniowania, przez materiały stosowane do wytwarzania fartuchów osobistej ochrony radiologicznej. Metoda uwzględnia zjawisko wtórnego ge­nerowania promieniowania Xw wyniku interakcji fotonów wewnątrz materiału ochronnego. Stała się ona podstawą do stworzenia niemieckiej normy DIN 6857-1. Międzynaro­dowa norma IEC 61331-3 według której obecnie określa się ekwiwalent ołowiu materiałów ochronnych, nie uwzględnia opisywanego wyżej zjawiska. Szczegółowe informacje na te­mat różnic w sposobie pomiaru ochronności można znaleźć w pracy L. Buermanna „A new method of measure shielding properties of protective clothing materials”. Najważniejszym wnioskiem z badania jest brak możliwości porównania, przy pomocy tej normy, rzeczywistej ochronności fartuchów wy­konanych z materiałów „ultralekkich” a ołowianych. Wynika to z ułomności metody stosowanej przy IEC 61331-3. Bada­nia przeprowadzone w ten sposób pokazują prawdziwe war­tości jedynie dla materiałów o liczbie atomowej zbliżonej do liczby atomowej ołowiu (Z=82). W przypadku materiałów kompozytowych nie zawierających ołowiu, a posiadających w składzie Cd, In, Sn, Sb, Cs, Ba czy Ce ich liczba atomowa jest bliska 50. Sprawia to iż wyniki uzyskiwane w badaniu według tej normy są nieadekwatne do rzeczywistości. Bez­pośrednią konsekwencją dla użytkownika jest niska absorp­cja promieniowania przez fartuchy wykonane z materiałów lekkich w zakresie niskich i wysokich napięć na lampie RTG.

Uwagę należy również zwrócić na materiał z jakiego został wykonany fartuch. Te zawierające polichlorek winylu mogą się okazać toksyczne – niektóre zamiast chronić będą truły użytkownika.

Jak widać z powyższej analizy fartuchy naprawdę chroniące użytkownika w pełnym zakresie napięć na lampie RTG, mu­szą ważyć. Trochę droższą alternatywą mogą być fartuchy wykonane z kompozytów zawierających ołów. Nie musi to jednak finalnie oznaczać dla użytkownika męczarni podczas użytkowania odzieży ochronnej. Dostępne w firmie Mavig rozwiązania fartuchów dwuczęściowych, pasy biodrowe, specjalne zapięcia pozwalają zdjąć ciężar z barków. Wykony­wanie nawet długich zabiegów nie musi mieć konsekwencji w postaci bolących pleców.

Fartuchy firmy Mavig można porównać do Mercedesa W123 zwanego popularnie w Polsce „beczką”. Być może pierwotny koszt zakupu jest wyższy w porównaniu do innych rozwią­zań. Rzeczywistość pokazuje jednak, że w perspektywie cza­su taka inwestycja okazuje się oszczędnością.

Źródła: DIN 6857-1IEC 61331-3 L. Buermann „A new method of measure shielding properities of protective clothing materials