Choroby układu moczowo–płciowego dotyczą większości ludzi. U mężczyzn wiele dysfunkcji jest związanych z gruczołem krokowym, u kobiet najczęstsze są choroby jajników oraz jajowodów. We wszystkich tych przypadkach najważniejsza jest odpowiednia diagnostyka. Ogólnie znane i zarazem podstawowe metody obrazowania układu moczowo–płciowego to radiografia (RTG), ultrasonografia (USG), tomografia komputerowa (TK), urografia oraz badania za pomocą rezonansu magnetycznego (MRi).

Radiografia.

Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej najczęściej wykorzystywane jest do ustalenia położenia kamieni, stentów i cewników. Do plusów tej metody należy zaliczyć jej prostotę wykonania oraz brak jakiegokolwiek przygotowania przed badaniem. Minusem jest bardzo ograniczona liczba narządów możliwych do zobrazowania.

Ultrasonografia.

Aparaty USG są powszechnie dostępne, a ich cena stosunkowo niewielka. Badanie tą metodą zapewnia bardzo dobre uwidocznienie nerek, wewnątrznerkowego układu zbiorczego i pęcherza moczowego. Główne wady tej metody to między innymi brak jakichkolwiek informacji na temat czynności nerek, zasłanianie moczowodów przez gazy jelitowe, słaba widoczność gruczołu krokowego przy USG przezbrzusznym. Badanie to jest szczególnie ważne przy przeszczepach nerek. Powierzchniowe ułożenie tych organów pozwala na ich bardzo dobre uwidocznienie. Badanie dopplerowskie tętnicy udowej, tętnicy nerkowej, tętnic wewnątrzpłatowych oraz łukowatych pozwala na stwierdzenie czy przeszczep został przyjęty.

Kolejne istotne badanie USG to TRUS (transrectal ultrasound). Często w bardzo dokładny sposób pozwala ono na określenie patologii prostaty oraz jej rozmiarów. Metoda ta zakłada użycie sondy „per rectum”.

Tomografia komputerowa.

Wzrost liczby placówek posiadających nowoczesny sprzęt pozwalają tej metodzie na uzyskanie miana jednej z podstawowych technik obrazowania układu moczowo – płciowego. Badanie tomograficzne dostarcza radiologowi informacji dotyczących morfologii i czynności nerek, pozwala uzyskać obraz otaczających je tkanek miękkich (węzły chłonne, nadnercza), a także sprawdzić drożność żył i tętnic nerkowych). Wykonując badanie miednicy można dokonać oceny pęcherza moczowego, gruczołu krokowego oraz moczowodów. Dzięki rozwojowi tomografii i powstaniu metody helikalnej, badanie ogranicza się do jednego zatrzymania oddechu. Odpowiedni dobór współczynnika pitch pozwala skrócić czas trwania badania poniżej 30 sekund. Tak krótki czas pozwala na wyeliminowanie artefaktów ruchowych.

Fazy badania z wykorzystaniem kontrastu :
• faza angiograficzna: 15–40 sekund od podania środka cieniującego; w fazie tej można ocenić położenie i drożność tętnić i żył nerkowych,
• faza korowa: 30–80 sekund po wstrzyknięciu kontrastu; kora nerki jest wówczas maksymalnie zwiększona, zaś różnice korowo–rdzeniowe są najlepiej widzialne,
• faza nefrograficzna: po 90 sekundach od podania kontrastu, trwa przez około 30 sekund; faza ta charakteryzuje się największym wzmocnieniem miąższu nerki – prawdopodobieństwo wykrycia najmniejszych zmian w nerce podczas tej fazy jest największe,
• faza wydzielnicza: od 3 do 5 minut od iniekcji środka cieniującego; największe wzmocnienie występuje wówczas w kielichach, lejkach i miedniczkach nerkowych. Wadą obrazowania metodą tomografi komputerowej jest ograniczona możliwość oceny prącia oraz moszny, które dokładniej obrazowane są za pomocą USG czy też MRi.

Urografia.

Do niedawna podstawowe badanie przy ocenie kielichów i moczowodów, szczególnie w przypadku nowotworu złośliwego nabłonka moczowodu pochodzenia ektodermalnego. Urografia była także wykorzystywana do oceny stanu pooperacyjnego moczowodu oraz szczegółowej oceny kielichów, połączenia moczowodowo – miedniczkowego i połączenia moczowodowo – pęcherzowego.

Rezonans magnetyczny.

Metoda ta ma wiele zastosowań, szczególnie u pacjentów posiadających alergeny przeciwko związkom zawartym w środku cieniującym. Wyśmienita rozdzielczość uwidoczniająca tkanki miękkie w MRi powoduje, iż technika ta ma zastosowanie do oceny guzów w nerkach. Kontrast pomiędzy tkankami zależy od właściwości relaksacji protonów (zarówno podłużnej jak i poprzecznej) w różnych polach magnetycznych. Ograniczeniem badania przy użyciu rezonansu magnetycznego jest konieczność zawężenia jego zakresu do konkretnego narządu. Wynika to z odmiennych czasów relaksacji różnych tkanek przez co uzyskany obraz wielu narządów może być przekłamany. Badanie nerek jest wykonywane w sekwencjach. Obrazowanie MRi wykorzystywane jest do uwidocznienia guzów w nerkach, unaczynienia nerkowego, raka gruczołu krokowego (szczególnie z wykorzystaniem cewki endorektalnej) oraz guzów nadnerczy. Podobnie jak w przypadku tomografii komputerowej metoda ta nie jest idealna. Nie może być stosowana u pacjentów posiadających wewnątrznaczyniowe klipsy ferromagnetyczne, rozrusznik serca czy wykazujących klaustrofobię.

Lekarze posiadają obecnie narzędzia pozwalające na skuteczną diagnostykę układu moczowo-płciowego. Przeszkodą w ich zastosowaniu może być nastawienie oraz niska świadomość pacjentów. Dlatego bardzo istotny wydaje się rozwój kolejnych programów badawczych (również dla ludzi w wieku obniżonego ryzyka), pozwalających na skuteczną diagnostykę dysfunkcji mogących prowadzić do wystąpienia nowotworów układu moczowo-płciowego.

Artykuł powstał w oparciu o informacje zawarte w „Podręcznik urologii. Diagnostyka i leczenie” autorstwa Mike B. Siroky, Robert D. Oates, Richard K. Babayan, pod polską redakcją Krzysztofa Bara