1. Jaka jest różnica pomiędzy pośrednią (ucyfrowieniem), a bezpośrednią radiografią cyfrową?

Różnica polega na wykorzystaniu odmiennego typu detektorów, służących do rejestracji i detekcji obrazu powstającego z padających promieni RTG. Nazwa„pośrednia” – bo korzystamy z pośredniego nośnika obrazu tj. płyty obrazowej i urządzenia skanującego. W „bezpośredniej ”radiografii cyfrowej używamy detektorów podłączonych bezpośrednio do aparatu. W fazie końcowej badania, w obu technikach, uzyskujemy na ekranie monitora obraz cyfrowy, z taką samą możliwością jego obróbki. W radiografii pośredniej zwanej ,,CR” (Computed Radiography) w praktyce zdjęcie wykonuje się identycznie jak w radiologii klasycznej. Kasety, zamiast klasycznego filmu RTG zawierają bardzo czułe płyty obrazowe, które zapamiętują obrazy. Wkładamy je tak samo do aparatu RTG, jak kasety konwencjonalne i wykonujemy ekspozycję. Bardzo szeroki zakres czułości pozwala nam na ograniczenie dawki użytego promieniowania i niweluje błędy popełniane w nastawach parametrów ekspozycji. Następnie kasetę z naświetloną płytą zamiast do wywoływarki korzystającej z odczynników chemicznych,tak jak to było w radiologii klasycznej, wkładamy do czytnika CR, który za pomocą technologii laserowej skanuje płytę przetwarzając otrzymany sygnał na wyświetlany na monitorze cyfrowy obraz RTG. Wówczas płyta jest automatycznie czyszczona i nadaje się do ponownego użycia. Obecne technologie w jakich wykonane są płyty obrazowe pozwalają na użycie ich nawet kilkadziesiąt tysięcy razy. Cyfrowe aparaty RTG zwane DR (DigitalRadiography) posiadają detektor bezpośrednio podłączony do aparatu, przez co nie ma konieczności korzystania z kaset i ich skanowania, a ich obsługa jest łatwa i szybka. Obraz na ekranie uzyskuje się w krótszym czasie. Na rynku oferowane są aparaty z detektorami wykonanymi w różnej technologii i o różnych rozmiarach. Dlatego przy wyborze aparatu należy zwrócić uwagę m.in. na to, aby detektor był wielkości minimum dużej kasety analogowej, tj. 43×35 cm, abyśmy nie musieli ograniczać się przy wykonywaniu zdjęć np. klatek piersiowych dużych pacjentów.

2. Dlaczego warto ucyfrawiać aparaty analogowe?

Jakie są tego zalety? Jest kilka powodów, dla których warto i należy ucyfrawiać aparaty RTG, tj:

– Zdecydowane polepszenie jakości diagnostycznej badania. Uzyskany w wyniku badania cyfrowy obraz RTG możemy dowolnie obrabiać za pomocą dedykowanych do tego celu stacji diagnostycznych. Z jednej ekspozycji możemy uzyskać obraz tkanek miękkich jak i kostnych. Za pomocą myszki i klawiatury komputera możemy ustawić poziom zaczernienia, kontrastu, powiększyć i dokonać pomiarów. Takich możliwości niema w radiologii analogowej, gdzie otrzymujemy jedno zdjęcie, czasem trudne do diagnozy.

-Ochrona pacjenta przed nadmierną dawką promieniowania. Z doświadczeń wynika, iż sama projekcja przeprowadzana jest przy podobnych warunkach ekspozycji jak w radiologii analogowej. Największą redukcję dawki uzyskuje się przez wyeliminowanie powtórzeń nieudanych zdjęć, a w przypadku dużo większego zakresu czułości płyty obrazowej (jak w CR) nie ma takiej konieczności.

– Ekonomiczne – m.in. likwidacja kosztownej obróbki chemicznej filmówk lasycznych, oraz koniecznej utylizacji odpadów. Wprowadzając radiografię cyfrową możemy zlikwidować ciemnie i po remoncie wykorzystać jej pomieszczenia. Rezygnacja z wydruku zdjęć RTG i wykorzystanie systemu PACS do archiwizacji i oglądania obrazów na oddziałach szpitala pozwala na likwidację archiwum zdjęć.

3. Czy każdy aparat można ucyfrowić?

Praktycznie możemy ucyfrowić wszystkie aparaty do badań kostno-płucnych, stacjonarne jak i przyłóżkowe, aparaty do zdjęć panoramicznych o formacie15x30 cm oraz mammografy. Jak już wspomniałem systemy pośredniej radiografii cyfrowej Philips (PCR) pracują z kasetami o rozmiarach identycznych, jakie są używane w radiologii klasycznej. Jeżeli w chwili obecnej korzystamy ze standardowych formatów to możemy być pewni, że będziemy mogli wykorzystać aparat do pracy z PCR.

4. Czy potrzebny jest do tego PACS i RIS?

W najprostszym systemie możemy wykorzystać sam czytnik PCR. Wówczas obrazy będą wysyłane na stację lekarską, gdzie radiolog będzie je opisywał. Archiwizować badania możemy na płytach CD/DVD lub w pamięciach komputera. Rozwiązanie takie jest jednak bardzo ograniczone. Systemy PACS i RIS są główną składową całego ucyfrowienia. System PACS zapewni nam archiwizację obrazów na serwerze oraz ich dystrybucję w obrębie szpitala, jak i teleradiologię (przesyłanie obrazów w dowolne miejsce gdzie mamy możliwość podłączenia komputera do sieci informatycznej). Ograniczymy koszty związane z drukowaniem zdjęć, gdyż każdy zainteresowany i upoważniony lekarz będzie mógł obejrzeć zdjęcia, korzystając z komputera w dowolnym miejscu szpitala. Natomiast RIS pozwoli zarządzać Zakładem Radiologii, rejestrować pacjentów, wprowadzać opisy badań, zlecać badania z oddziałów, prowadzić kalendarz terminów badań, jak i statystyki magazynowe,generować raporty.

5. Czy można wykorzystać jeden skaner do kilku aparatów?

Ogromnym atutem radiografii pośredniej PCR jest to, iż jednym systemem możemy ucyfrowić wszystkie aparaty, od stacjonarnych po przyłóżkowe, mobilne aparaty pracujące na różnych oddziałach szpitalnych. Oczywiście musimy dobrać odpowiedniej wielkości skaner dla potrzeb naszego szpitala. Każdy projekt powinien być indywidualnie dopasowany do potrzeb użytkownika.

6. Czy można użyć jednego skanera do zdjęć mammograficznych i kostnopłucnych? Badania mammograficzne charakteryzuje bardzo wysoka jakość i rozdzielczość uzyskiwanych obrazów. Nie bez znaczenia w klasycznej radiologii wykonywane są liczne testy akceptacyjne przed rozpoczęciem badań. Decydując się na ucyfrowienie aparatu mamograficznego za pomocą skanera CR musimy zwrócić uwagę na kilka ważnych szczegółów. Najważniejsze to rozdzielczość skanowania. Skanery do badań mammograficznych powinny cechować się rozdzielczością skanowania min. 20 pikseli/mm, dla radiografii wystarczy 10 pikseli/mm. Różnią się nie tylko skanery, ale także płyta obrazowa dedykowana mammografii.

7. Czy można uzyskać zdjęcia na błonach przy ucyfrowieniu?

Do tego celu służą między innym suche kamery cyfrowe. Suche, gdyż w porównaniu do wcześniejszych kamer, które wymagały korzystania z mokrych odczynników chemicznych, wystarczy je podłączyć jednym przewodem do prądu a drugim do systemu. Na rynku najbardziej popularne są dwa typy urządzeń. Pierwszy to kamera laserowa – bardzo trwała, umożliwiająca wydruk zdjęć mammograficznych i radiografii z bardzo wysoką jakością. Rejestracja obrazu na filmie odbywa się z wykorzystaniem promienia lasera. Drugi typ to drukarki termiczne. Do ich budowy wykorzystano głowice termiczne, po których przesuwa się film. W zależności od temperatury głowicy na filmie uzyskujemy różne zaczernienie. W związku z tym, iż filmy przesuwają się po głowicy, następuje jej zużycie i wymaga ona drogiej wymiany. Kamery laserowe niestety są droższym rozwiązaniem, dlatego coraz częściej stosuje się systemy termiczne.

8. Gdzie jest lepsza jakość zdjęć, na ucyfrowieniu czy DR?

Trudno jednoznacznie określić, który system pozwala na uzyskanie lepszej jakości zdjęć. Każde z rozwiązań posiada swoje zalety, a każdy z radiologów posiada swoje preferencje. Wszystko zależy od zastosowanego rozwiązania. W dobrej klasy CR-ach uzyskujemy lepszą rozdzielczość obrazu. Natomiast nie polecam inwestycji w małe, przewoźne czy stawiane na biurkach systemy CR. Wówczas jakość obrazu uzyskiwana za pomocą tych systemów pozostawia wiele do życzenia, czasami nawet nie ma wartości diagnostycznej.

9. Na które rozwiązanie lepiej się decydować i dlaczego?

Wybór systemu zależy od specyfiki placówki i możliwości finansowych. Przewagą CR jest to, iż za pomocą jednego czytnika możemy ucyfrowić cały szpital. W przypadku posiadania przyłóżkowych aparatów RTG na oddziałach OIOM czy SOR czytnik CR zapewnia nam cyfrowe obrazy i możliwość likwidacji ciemni mokrej. Zakup bezpośrednio cyfrowego aparatu DR da nam jedynie cyfrowy obraz z tego aparatu, natomiast w dalszym ciągu będziemy musieli zapewnić możliwość wywoływania filmów dla pozostałych urządzeń. Aparaty DR mają także pewną ograniczoną funkcjonalność. Duże gabaryty detektorów, waga, połączenie na stałe z ramieniem lub stołem ogranicza wykonanie niektórych nietypowych projekcji, zwłaszcza ortopedycznych. Dlatego najlepiej w pierwszym etapie zakupić czytnik CR, a w następnych wymieniać poszczególne analogowe aparaty RTG na DR.

10. Jakie monitory dedykowane są dostacji lekarskiej?

Typy monitorów używanych do prezentacji obrazów radiologii cyfrowej określają przepisy. Monitor jest głównym elementem systemu, na którym pracuje radiolog spędzając przy nim kilka godzin dziennie. Należy zatem zadbać aby charakteryzował się odpowiednią jasnością, kontrastem oraz tym by wyświetlał jak najbardziej rzeczywisty obraz. Diagnostyczna stacja lekarska opisowa powinna zawierać minimum tzw. sparowane dwa monitory o rozdzielczości min.2 Mpx. Obecne wymagania dotyczące stacji dedykowanych do mammografii wymuszają stosowanie monitorów o rozdzielczości min. 3 Mpx (odprzyszłego roku 5 Mpx). Oczywiście monitory wymagają przeprowadzania odpowiednich codziennych testów, aby uniknąć przekłamania w obrazie i błędnej diagnozy.

11. Jakie Philips proponuje rozwiązania w tym zakresie?

PHILIPS jako lider w systemach dedykowanych do obrazowania medycznego, posiada kilka rozwiązań, które możemy dopasować do indywidualnych potrzeb placówki medycznej. Jako jedyna firma, możemy zaoferować tak szeroką gamę aparatów DR i CR obsługiwanych za pomocą tej samej konsoli, co nieporównywalnie zwiększa komfort pracy i obsługę urządzeń oraz skraca czas wykonania badania. W systemach radiografii bezpośredniej DR możemy stworzyć pracownie uniwersalne lub specjalizujące się w niektórych typach badań. Mamy aparaty z jednym detektorem lub dwoma. Bardzo dużym uznaniem cieszy się aparat Bucky Diagnost z detektorem umieszczonym na przesuwanej szynie i lampą RTG podwieszoną przy suficie. Przewyższa on funkcjonalnością aparaty proponowane przez konkurencję. Decydując się na współpracę z firmą Philips macie Państwo możliwość ciągłego rozwoju Waszego Zakładu. W pierwszej fazie możemy zaproponować aparat analogowy Bucky Diagnost z systemem CR, a następnie bez najmniejszego problemu, do aparatu możemy zainstalować bezpośredni detektor DR. Jednym słowem sprostamy oczekiwaniom wszystkich placówek chcących wprowadzić radiografię cyfrową, zapewniając optymalny dobór urządzeń do ich potrzeb i możliwości finansowych.

12. W jakim kierunku podążają szpitale jeśli chodzi o pracowanie diagnostyki obrazowej?Jak będzie wyglądała taka pracowania za kilka lat?

Z wielu względów nie da się uchronić przed radiologią cyfrową. W następnym etapie rozpoczną się inwestycje w systemy przesyłania obrazów PACS, w których połączone zostaną w pierwszym rzędzie szpitale z małych okręgów, następnie większych, być może województw i zapewne za kilka lat całego kraju. Bardzo popularne systemy CR będą zastępowane przez bezpośrednie DR, choć nie sądzę, aby szybko zniknęły ze sterowni pracowni radiologicznych. Popularne mogą zostać bezprzewodowe detektory DR, które zastąpią płyty CR, a obraz z nich będzie przesyłany drogą radiową do konsoli. Kolejne nowości mogą przynieść odkrywane nowe detektory, które jeszcze precyzyjniej będą potrafiły przetworzyć promieniowanie Roentgena w obraz anatomii człowieka.

rozmawiała: Justyna Babińska