Pierwszy światowy Dzień Jaskry
Autor: prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik
Kategoria: Okulistyka Artykuł opublikowano w CX News nr 1/23/2008
Tag:Dzień 6 marca 2008 roku został ustanowiony Światowym Dniem Jaskry przez Światowe Stowarzyszenie Jaskry oraz Światowe Stowarzyszenie Pacjentów Chorych na Jaskrę.
Ustanowienie Dnia Jaskry i jego obchody na całym globie są dowodem rangi problemu, z którym współczesna okulistyka, mimo ogromnego postępu w diagnostyce i leczeniu, nie potrafi w zadowalający sposób sobie poradzić.
Liczne badania wieloośrodkowe wskazują, że nie zdiagnozowanych jest minimum 50% pacjentów jaskrowych. Według niektórych doniesień tylko 1% pacjentów chorych na jaskrę jest leczonych i prawidłowo kontrolowanych.
Jest kilka przyczyn powodujących, mimo obecności na rynku nowoczesnej aparatury diagnostycznej, tak dużego deficytu w diagnostyce.
Są to między innymi następujące fakty:
- Jaskra jest chorobą cichą, podstępnie, bezobjawowo przebiegającą, zwłaszcza w jej wczesnych stadiach
- Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe, będące nadal jednym z głównych czynników ryzyka jaskry, w wielu przypadkach nie jest stwierdzane w czasie przesiewowych badań diagnostycznych
- Wczesne zmiany w polu widzenia pozostają niezauważalne dla pacjenta. Dopiero zaawansowany ubytek w polu, z nieodwracalnym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, powoduje znaczne pogorszenie orientacji przestrzennej
- Nawet zaawansowane postacie jaskry mogą zostać przeoczone, zwłaszcza, gdy pacjent jest rzadko kontrolowany i nie jest przeprowadzane pełne badanie okulistyczne (np. przychodzi „tylko po okulary”)
- Duża część niezdiagnozowanych pacjentów z jaskrą ma w badaniu dna oka mały stosunek c/ d i obraz tarczy jest uznawany za prawidłowy. Dzieje się tak, gdy nie bierzemy pod uwagę innych charakterystycznych dla wczesnej jaskry zmian , mogących wyprzedzać poszerzenie zagłębienia, tj.: ścienienia rąbka , obecności tzw. ”notch”, krwotoczków na brzegu tarczy, ogołoconych naczyń.
Ideałem byłaby możliwość wykrycia jak największej liczby osób z niewielkimi zmianami strukturalnymi n. II, wyprzedzającymi najczęściej ubytki funkcjonalne (jaskra preperymetryczna).
Pod koniec lat 90-tych XX wieku zostały wprowadzone do leczenia jaskry trzy nowe grupy leków: prostaglandyny, inhibitory anhydrazy węglanowej i agoniści receptorów alfa adrenergicznych. Są to nowoczesne preparaty, działające w różnych mechanizmach, zarówno hamując wytwarzanie cieczy wodnistej jak i poprawiając jej odpływ drogą niekonwencjonalną. Prostaglandyny od 2003 roku są rekomendowane przez Europejskie Towarzystwo Jaskrowe jako lek pierwszego wyboru, obok beta blokerów, w leczeniu jaskry pierwotnej otwartego kąta.
Preparaty z powyższych grup są powszechnie stosowane w większości krajów europejskich i w USA. Ze względu na ich wysoki profil bezpieczeństwa i dużą skuteczność są objęte refundacją dla pacjentów.
W Polsce dostępne są preparaty wszystkich nowoczesnych grup leków. Natomiast do niedawna dużą barierą w ich stosowaniu była cena. W chwili obecnej możemy mówić o dużym sukcesie. Po kilkuletnim okresie starań wszystkie nowoczesne leki zostały umieszczone na liście leków refundowanych. Miejmy nadzieję, że dalsze zmiany w powyższym wykazie leków uwzględnią w nim również preparaty łączone.
Duży nacisk w leczeniu choroby przewlekłej, jaką jest jaskra, jest kładziony na komfort życia pacjenta oraz jego możliwości współpracy z lekarzem. Coraz więcej dostępnych na rynku jest preparatów łączonych, o dużej sile działania i korzystnym dawkowaniu-1 x dz.- DuoTrav, Xalacom, Ganfort lub 2 x dz- Cosopt, Combigan.
Większe możliwości leczenia zachowawczego znajdują odzwierciedlenie przede wszystkim w statystykach dotyczących ilości wykonywanych rocznie trabekulektomii. Od kilku lat zarówno notowany jest znaczący spadek ilości wykonywanych zabiegów przeciwjaskrowych. Szacuje się, że liczba operacji obniżyła się o 30% do nawet 60% w stosunku do wartości z końca lat 90-tych.
Wzrosła natomiast liczba pacjentów leczonych przewlekle wieloma preparatami. Z jednej więc strony odsuwamy od nich groźbę szybkiej operacji, z drugiej jednak narażamy na: pogorszenie komfortu życia, wystąpienie różnorodnych działań ubocznych stosowanych kropli oraz spore comiesięczne koszty politerapii.
Dla zminimalizowania tempa postępu uszkodzenia jaskrowego n. II istotne znaczenie ma także unikanie wahań dobowych ciśnienia wewnątrzgałkowego. Grupa preparatów prostaglandyn znajduje tu szczególne zastosowanie, ze względu na połączenie silnego obniżania ciśnienia z długim efektem działania po zastosowaniu 1 kropli dziennie.
Jaskra jest chorobą przewlekłą, której na obecnym poziomie wiedzy medycznej nie jesteśmy w stanie wyleczyć, a jedynie dążymy do zminimalizowania uszkodzeń narządu wzroku, które mogą powstać w jej wyniku. Przyszłością jaskry stają się więc metody zapobiegające apoptozie komórek zwojowych, czyli leczenie neuroprotekcyjne.