Refleksyjna mikroskopia konfokalna in vivo (ang. reflectance confocal microscopy RCM) jest nieinwazyjną metodą oceny struktur naskórka oraz powierzchownych warstw skóry właściwej.

Zastosowana technologia pozwala na uwidocznienie horyzontalnych przekrojów poszczególnych warstw skóry z rozdzielczością na poziomie komórkowym (0.5-1.0 μm w wymiarze bocznym oraz 4-5 μm w wymiarze pionowym). Uzyskany za pomocą mikroskopu pojedynczy obraz pozwala na obserwację fragmentu skóry na obszarze 500×500 μm bez ryzyka uszkodzenia tkanek. Metoda ta pozwala na ocenę naskórka, skóry właściwej oraz jej przydatków w sposób nieinwazyjny oraz bezbolesny dla pacjenta. Stosowane obecnie refleksyjne mikroskopy konfokalne posiadają oprogramowanie umożliwiające stworzenie mozaiki poszczególnych zdjęć, dając obraz o powierzchni maksymalnej 8×8 milimetrów. Ponadto istnieje możliwość sekwencyjnego obrazowania wybranego pola widzenia na poszczególnych głębokościach przekroju, co pozwala na stworzenie trójwymiarowego zarysu wybranego pola (ang. VivaStack)(1). Dodatkową cechą opisywanych mikroskopów jest możliwość nagrania sekwencji wideo wybranego obszaru skóry, co w odróżnieniu od tradycyjnych badań histopatologicznych, pozwala między innymi na obserwację przepływu krwi w obserwowanych zmianach skórnych.

Dotychczas metoda ta znalazła zastosowanie głównie w diagnostyce melanocytowych zmian skórnych(2,3), stanowiąc narzędzie wykorzystywane obecnie we wczesnej diagnostyce czerniaków skóry(4). Doniesienia naukowe ostatnich lat wnoszą coraz szerszą wiedzę dotyczącą możliwości zastosowania RCM w diagnostyce niemelanocytowych guzów skóry, w tym przede wszystkim raków podstawnokomórkowych, jak również ziarniniaka grzybiastego, przerostu gruczołów łojowych, naczyniaków. Coraz szersze zastosowanie RCM znajduje też w diagnostyce różnicowej oraz ewaluacji skuteczności metod terapeutycznych rogowacenia słonecznego, łuszczycy, atopowego zapalenia skóry, kontaktowego zapalenia skóry, tocznia rumieniowatego, chorób pęcherzowych, a nawet infestacji sarcoptes scabiei oraz demodex folliculorum.

W ostatnich kilku latach rozpoczęto również badania mające na celu udowodnienie przydatności RCM w diagnostyce wrodzonych oraz nabytych chorób włosów, jak również w ewaluacji zalecanych obecnie metod terapeutycznych stosowanych u pacjentów z nabytymi chorobami włosów. Wykorzystanie refleksyjnej mikroskopii konfokalnej w trichologii daje możliwość zarówno obserwacji włosa ex vivo (poprzez wykonanie sekwencji obrazów usuniętego ze skóry włosa umieszczonego na kartce papieru), jak również umożliwia obserwację in vivo, tj. poprzez wykonanie zdjęć przedramienia oraz skalpu. Tak wykonane badanie pozwala na obserwację łodygi włosa oraz mieszka włosowego z dokładnością na poziomie komórkowym do głębokości około 200-300 μm. Wysokiej jakości obrazy pozwalają na ocenę struktury łodygi z uwzględnieniem dokładnego pomiaru rdzenia, warstwy korowej oraz osłonki większości włosów terminalnych(5). Dokładna analiza pozwala na rozpoznanie najczęściej spotykanych wrodzonych i nabytych wad łodygi oraz różnicowanie pomiędzy chorobami ze zwiększoną łamliwością łodygi włosa oraz chorobami bez zwiększonej łamliwości. W diagnostyce wrodzonych wad łodygi włosa u pacjentów ze stwierdzoną trichoiodystrofią – we włosach, w których stwierdzono trichoskopowo charakterystyczne naprzemienne ciemne i jasne prążki (objaw tygrysiego ogona) w refleksyjnej mikroskopii konfokalnej stwierdza się występowanie struktur przypominających ziarna piasku o pasmowatym układzie, a w części włosów obserwować można falisty kontur łodygi. W opisanym przypadku Pili torti (włosy skręcone) widoczne było nieregularne skręcenie łodygi włosa wokół jego własnej osi6. W przebiegu znacznie częściej występujących nabytych chorób włosów, refleksyjna mikroskopia konfokalna znajduje coraz szersze zastosowanie diagnostyczne. W badaniu skóry owłosionej głowy, u pacjentów oraz pacjentek ze stwierdzonym łysieniem androgenowym, dostrzegalne jest znaczne zróżnicowanie grubości łodyg włosów oraz występowanie włosów zminiaturyzowanych. Możliwość oceny nie tylko łodygi włosa, ale i mieszka włosowego wraz z fragmentem otaczającej skóry daje całkiem nowe spektrum możliwości diagnostycznych. W przeprowadzonych badaniach u pacjentek z łysieniem androgenowym typu kobiecego wykazano, iż tak zwane żółte kropki (yellow dots), identyczne jak w przebiegu łysienia plackowatego, odpowiadają najpewniej gruczołom łojowym skóry owłosionej głowy(6).

W przebiegu łysienia plackowatego żółte kropki dające identyczny obraz trichoskopowy, jak w przebiegu łysienia androgenowego, odpowiadają faktycznie zminiaturyzowanym mieszkom włosowym z towarzyszącą hiperkeratozą oraz często widocznymi resztkowymi włosami poniżej poziomu skóry(7). Białe kropki stwierdzane w badaniach trichoskopowych u pacjentów z alopecia areata, uznawane dotychczas za jednolite histologicznie struktury w RCM, odpowiadać mogą zarówno pustym ujściom mieszków włosowych, jak i ujściom gruczołów potowych(8). Ponadto zastosowanie refleksyjnej mikroskopii konfokalnej pozwala na ocenę ewentualnych nacieków leukocytarnych okolicy mieszków włosowych, jak również ewaluacji zaburzeń mikrokrążenia w warstwach powierzchownych skóry, będących często wskaźnikiem aktywności procesu chorobowego oraz skuteczności terapii.

Refleksyjna mikroskopia konfokalna zajmuje dotychczas dość ograniczoną pozycję w diagnostyce łysienia, głównie ze względu na małą dostępność oraz relatywnie wysoki koszt badania. Pojawiające się coraz liczniej doniesienia w literaturze światowej dotyczące możliwości zastosowania RCM w diagnostyce chorób włosów, monitorowaniu aktywności choroby oraz efektów terapeutycznych świadczą, iż metoda ta z pewnością zajmie istotne miejsce w bliskiej przyszłości trichologii.

1. Białek-Galas K, Wielowieyska-Szybińska D., Podolec K., Wojas-Pelc A. Dermatol.estet. 15, 318-322 (2013).2. Pellacani, G. et al. Towards an in vivo morphologic classification of melanocytic nevi. J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol. (2013). doi:10.1111/jdv.121813. Scope, A. et al. In vivo reflectance confocal microscopy imaging of melanocytic skin lesions: consensus terminology glossary and illustrative images. J. Am. Acad. Dermatol. 57, 644–58 (2007).4. Pellacani, G. et al. The impact of in vivo reflectance confocal microscopy for the diagnostic accuracy of melanoma and equivocal melanocytic lesions. J. Invest. Dermatol. 127, 2759–65 (2007).5. Olszewska, M., Warszawik, O., Rakowska, A., Słowińska, M. & Rudnicka, L. Methods of hair loss evaluation in patients with endocrine disorders Metody diagnostyki łysienia u pacjentów z endokrynopatiami Wash test. 61, 406–411 (2010).6. Rudnicka, L., Olszewska, M. & Rakowska, A. In vivo reflectance confocal microscopy: usefulness for diagnosing hair diseases. J. Dermatol. Case Rep. 2, 55–9 (2008).7. Ardigò, M. et al. Reflectance confocal microscopy of the yellow dot pattern in alopecia areata. Arch. Dermatol. 147, 61–4 (2011).8. Ardigò, M. et al. Reflectance confocal microscopy can differentiate dermoscopic white dots of the scalp between sweat gland ducts or follicular infundibulum. Br. J. Dermatol. 164, 1122–4 (2011).