W dniu 12 stycznia 2013 roku w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 1 w Lublinie, dzięki staraniom pana prof. Tomasza Żarnowskiego (kier. Kliniki Diagnostyki i Mikrochirurgii Jaskry) oraz pana dr Dariusza Haszcza (Klinika Okulistyki Ogólnej, kier. prof. Robert Rejdak), miałam przyjemność asystować przy pierwszej w Polsce implantacji sztucznej tęczówki firmy Dr. Schmidt Intraocularlinsen. Zabieg był dla operatora (dr Haszcz) ogromnym wyzwaniem. Cała procedura prezentowana była jako chirurgia na żywo, w trakcie odbywającego się w tym czasie w Klinice Międzynarodowego Kursu „Strategie postępowania w urazach gałki ocznej”. Pacjentem był młody mężczyzna, który kilka lat wcześniej doznał pourazowego uszkodzenia oka, na skutek uderzenia pięścią. Implantacja sztucznej tęczówki nie była u niego pierwszym zabiegiem okulistycznym. Do czasu tej procedury u chorego wykonano m.in. usunięcie zmętniałej soczewki i wszczepienie torycznej soczewki wewnątrzgałkowej oraz czarnych pierścieni imitujących tęczówkę (fot. 1). Jednak zarówno efekt kosmetyczny jak i dolegliwości subiektywne tj.: światłowstręt, olśnienie i halo wokół źródeł światła zmusiły lekarzy naszej Kliniki i samego chorego do poszukiwania alternatywnych metod rekonstrukcji przedniego odcinka oka. Zanim przystąpiono do procedury wszczepienia sztucznej tęczówki, chory był poproszony o przygotowanie kilku fotografii drugiego zdrowego oka, w dużym powiększeniu, na kilka tygodni wcześniej. Na podstawie koloru tęczówki tego oka, firma Dr. Schmidt Intraocularlinsen wykonała indywidualny projekt materiału z rysunkiem imitującym ludzką tkankę. Dzięki temu kolor obojga oczu pacjenta, po implantacji, jest niemal identyczny. Co więcej, materiał ten jest nieprzepuszczalny dla światła, co pozwala na znaczne zmniejszenie dolegliwości odczuwanych do tej pory przez chorego.

Zabieg był wykonany w znieczuleniu miejscowym, okołogałkowym. Polegał na wykonaniu cięcia w przezroczystej rogówce wielkości ok. 3.2 mm, zwinięciu sztucznej tęczówki i wprowadzeniu jej do komory przedniej oka, a następnie, po delikatnych manipulacjach, na precyzyjnym umieszczeniu jej w bruździe rzęskowej. Pomimo faktu, iż był to pierwszy tego typu zabieg w Polsce, operacja przebiegła bardzo sprawnie, bez komplikacji. Satysfakcję odczuł cały zespół na bloku operacyjnym, a według pacjenta już kilka dni po zabiegu dolegliwości znacznie się zmniejszyły, a efekt kosmetyczny przekroczył jego oczekiwania (fot. 2-3). Informacje techniczne Sztuczna tęczówka (ARTIFICIAL IRIS) jest produktem medycznym zaprojektowanym przez Dr. Schmidt Intraocularlinsen we współpracy z prof. H-R. Koch/Bonn. Pierwsze próby kliniczne rozpoczęły się w 2002 roku. Rocznie na świecie jest wszczepianych kilkadziesiąt tęczówek tego typu. Sztuczna soczewka jest wytworzona z mieszaniny polimerowych włókien i barwników pokry- Sztuczna tęczówka pierwsza implantacja w Polsce prof. dr hab. n. med. Tomasz Żarnowski dr n. med. Dariusz Haszcz dr n. med. Agnieszka Ćwiklińska Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Fot. 1. Oko chorego przed zabiegiem A) C) Fot. 3. Zabieg wykonania implantacji tęczówki, cięcie rogówkowe (A), zwinięcie tęczówki (B), implantacja do komory przedniej (C), umieszczenie tęczówki w bruździe rzęskowej (D) B) D) Fot. 2. Dr Dariusz Haszcz w trakcie zabiegu (A), sztuczna tęczówka przed implantacją (B)(C) A) B) C) 8 www.consultronix.pl 8 OKULISTYKA tej materiałem silikonowym, obojętnym dla oka, podobnie jak soczewki wewnątrzgałkowe. Ma średnicę 12.8 mm, w centrum z otworem imitującym źrenicę o śr. 3.4 mm i grubości 0.2-0.4 mm. Występuje w dwóch wersjach: z usztywnianymi włóknami i bez nich. Pierwsza jest przeznaczona do implantacji w oczach bezsoczewkowych do podszycia do twardówki i takich, w których ze względu na obecność fragmentów tęczówki własnej chorego, będzie wykorzystywana tylko odpowiednio wycięta część sztucznego materiału. W przypadku implantacji sztucznej tęczówki w Lublinie wykorzystano tęczówkę bez wzmacniających włókien. Materiał ten jest wystarczająco plastyczny i elastyczny by swobodnie mieścił się w bruździe rzęskowej i zazwyczaj nie wymaga zastosowania żadnych szwów. Omawiana tęczówka ma dwie ogromne zalety. Po pierwsze jest zwijalna, co umożliwia wprowadzenie jej do komory przedniej przez niewielkie cięcie rzędu <3.5 mm. Drugą ważną cechą jest niezwykle staranne odtworzenie rysunku tęczówki, który w kolorze, kształcie krypt i włókien przypomina tęczówkę drugiego oka chorego. Pozwala to na uzyskanie bardzo dobrego efektu wizualnego. Kliniczne zastosowanie tego produktu dotyczy chorych z częściową lub całkowitą beztęczówkowością wrodzoną jak i nabytą - pourazową czy pooperacyjną. Obecnie na rynku medycznym firmy oferują kilkanaście różnych rodzajów blend imitujących tęczówkę, ale zazwyczaj są one jednobarwne i dostępne w kolorze czarnym (najczęściej), niebieskim, zielonym i brązowym. Niestety, im kolor i faktura sztucznego materiału bardziej imitują prawdziwą tkankę, tym cena jest odpowiednio wyższa. Miejmy nadzieję, że powyższy zabieg nie będzie tylko wyjątkiem, ale podobne procedury będą coraz bardziej dostępne dla cho- Fot. 4. Zespół bloku operacyjnego rych w Polsce.