WstępTrichoskopia to procedura diagnostyczna opierająca się na obserwacji włosów i skóry owłosionej głowy z użyciem wideodermoskopu. Użycie tego urządzenia umożliwia zapis pozyskanych obrazów i ich szczegółową analizę (często odsuniętą poza czas pobytu pacjenta w gabinecie). Ponadto, dzięki przechowywaniu danych w postaci zdjęć możliwe jest obserwowanie zmian obrazu klinicznego danego pacjenta w czasie. To badanie dla coraz szerszego grona dermatologów stanowi nieodzowne narzędzie w codziennej pracy. W wielu jednostkach chorobowych trichoskopia stanowi podstawowe narzędzie diagnostyczne, w innych – jest metodą pomocniczą. To badanie umożliwia obiektywne monitorowanie przebiegu schorzenia i postępów w leczeniu. W artykule przedstawiono zasady metody, przykłady zastosowania trichoskopii oraz uwagi dotyczące raportu trichoskopowego. Zasady metody Trichoskopia jest metodą diagnostyczną opierającą się na technice wideodermoskopii czyli badania wykonywanego z użyciem kamery, z której obraz jest przekazywany do komputera. W trichoskopii badane są łodygi włosów, ujścia mieszków włosowych i otaczająca je skóra. Metoda umożliwia ocenę tych struktur bez konieczności pobierania włosów (badanie jest całkowicie bezinwazyjne). Podczas badania za pomocą kamery uzyskuje się obraz włosów i skóry głowy w trzech okolicach: czołowej, skroniowych i potylicznej. Część autorów w przypadku łysienia androgenowego (ang. androgenetic alopecia, AGA) zamiast okolic skroni analizuje okolicę wierzchołka głowy. Typowo w każdej z lokalizacji lekarz wykonuje 4 zdjęcia. Najczęściej stosuje się powiększenia 20-krotne i 70-krotne. Niekiedy analizuje się nie tylko skórę owłosioną głowy, lecz także inne okolice jak brwi i brzegi powiek. Klasycznym przykładem jest obecność włosów bambusowatych (trichorrhexis invaginata) łatwych do znalezienia w obrębie brwi u osób z zespołem Nethertona1. W zależności od warunków i podejrzenia klinicznego, badanie wykonuje się z użyciem płynu lub bez („na sucho”). Ta ostatnia opcja jest szczególnie ważna u pacjentów, u których istotna jest ocena złuszczania skóry głowy. Trichoskopia pozwala na różnicowanie typów łysienia: w pierwszej kolejności bliznowaciejącego od niebliznowaciejącego, w dalszej kolejności – typów łysienia niebliznowaciejącego, w tym androgenowego i telogenowego. Badanie umożliwia także rozpoznawanie dystrofii łodyg włosów. Trichoskopia pozwala także na ocenę aktywności chorób zapalnych takich jak liszaj płaski mieszkowy (lichen planopilaris, LPP), toczeń rumieniowaty krążkowy (discoid lupus erythematosus, DLE), grzybica czy łojotokowe zapalenie skóry. Metoda znajduje także zastosowanie w diagnostyce przyczyny nieprawidłowego wzrostu włosów u dzieci, również w przebiegu zespołów neuroektodermalnych. Trichoskopia umożliwia obiektywną ocenę skuteczności prowadzonej terapii, co w wielu przypadkach jest bardzo istotne dla pacjenta ze względu na psychosomatyczny wymiar wielu dermatoz skóry owłosionej głowy, zwłaszcza łysienia. Podstawowe zastosowania trichoskopii Trichoskopia odgrywa fundamentalną rolę w rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia łysienia androgenowego. Zróżnicowanie grubości łodyg włosów wynikające z procesu miniaturyzacji mieszków włosowych, obecność czopów rogowych oraz obecność przebarwień okołomieszkowych zlokalizowanych głównie w okolicy czołowej to podstawowe cechy tej jednostki chorobowej2, 3, 4. W łysieniu telogenowym (telogen effluvium, TE) cechą charakterystyczną jest występowanie pustych mieszków włosowych/ czopów rogowych we wszystkich okolicach głowy oraz występowanie włosów odrastających, a także przebarwień okołomieszkowych. W TE włosy nie różnią się grubością, natomiast przy długo utrzymującym się TE może dochodzić do przewagi pojedynczych jednostek włosowych (mieszków włosowych z jednym włosem). W łysieniu plackowatym w trichoskopii obserwuje się obszary pozbawione włosów z licznymi wyraźnymi żółtymi kropkami odpowiadającymi pustym mieszkom włosowym. Ponadto, w AA mogą występować czarne kropki, włosy wykrzyknikowe i zminiaturyzowane włosy wykrzyknikowe (micro-exclamation mark hairs); te objawy świadczą o aktywnym procesie chorobowym5. Korzystnymi objawami obserwowanymi w trichoskopii są włosy odrastające, włosy skręcone (ang. pigtail hairs) oraz włosy meszkowe. Dla trichotilomanii typowe jest występowanie ognisk z włosami o zróżnicowanej długości lub pozbawionych włosów. Chorobie odpowiada specyficzny obraz trichoskopowy z obecnością wielu objawów, z których najbardziej swoiste są włosy ułamane, włosy tulipany, objaw V (dwa włosy lub więcej wychodzące z jednego mieszka włosowego, ułamane na tym samym poziomie) 6. Trichoskopia jest także często pomocna w ocenie zmian zapalnych, w tym infekcyjnych: typowym zjawiskiem obserwowanym w grzybicy skóry głowy jest występowanie włosów o kształcie przecinków7. Badanie trichoskopowe jak również dermoskopowe łodyg włosów bywa pomocne w różnicowaniu wszawicy od innych chorób skóry głowy przebiegających ze złuszczaniem. Raport trichoskopowy Lekarz analizując zdjęcia włosów i skóry owłosionej w lokalizacji czołowej, skroniowej i potylicznej dokonuje pomiaru liczby włosów, przelicza je na jednostkę powierzchni, ustala rozkład średnic mierzonych włosów (wielkości średnie, procentowy udział włosów grubych, cienkich, średnich), zlicza pojedyncze, podwójne i potrójne jednostki włosowe oraz liczy żółte czopy rogowe/puste mieszki włosowe i ocenia obecność złuszczania (ocena ilościowa i jakościowa). Pomiar dokonywany jest ręcznie lub automatycznie (z użyciem systemu TrichoLAB). Dane te ujmuje się w postaci tzw. raportu trichoskopowego, który pozwala lekarzowi na sprawną analizę danych, postawienie rozpoznania, a przy kolejnych badaniach – porównanie pozyskanych parametrów. Warto zwrócić uwagę, że najczęściej stosowane w Polsce i Europie kryteria analizy trichoskopowej zostały opracowane przez dr Rakowską i prof. Rudnicką w oparciu o badania prowadzone z użyciem wideodermoskopu FotoFinder medicam 5008. Obecnie zyskujący coraz większą popularność wideodermoskop z kamerą medicam 800HD cechuje się większym polem obejmowanym przez kamerę i znacznie lepszą rozdzielczością. Porównywalność trichoskopii wykonanej przy pomocy medicam 500 i 800HD Wysokość pola widzenia kamery medicam 500 i 800HD w powiększeniu 70x są niemal identyczne – 2.74 mm do 2.77 mm. Różnica pojawia się w szerokości kadru – w nowej kamerze jest on o ok. 1/3 szerszy – zasadnym jest zatem ustawianie wideodermoskopu do zdjęć trichoskopowych tak, aby włosy rozchodziły się prostopadle do dłuższej osi kadru. Poprawka na powierzchniową gęstość włosów, mieszków i czopów rogowych wynosi 0.735 i wynika z większego pola widzenia nowego urządzenia (FoV) – 13.6 mm2 do 10.0 mm2 odpowiednio. Dodatkową korzyścią z większego FoV jest lepsza precyzja statystyczna trichoskopii. W przypadku użycia zewnętrznego oprogramowania do analizy danych należy również uwzględnić niemal dwukrotnie wyższą rozdzielczość medicam 800HD – 390 dpm (dots per mm of view) w porównaniu do 210 dpm.Laboratorium TrichoLAB zajmuje się statystyczną analizą obrazu powstałego w efekcie badania wideodermoskopowego skóry głowy (trichoskopii). Dzięki wynikom analizy wykonywanym przez TrichoLAB lekarz nie musi przeprowadzać żmudnych pomiarów i obliczeń. Wynik w formie pliku jest dostępny online na bezpiecznym serwerze na specjalnym koncie gabinetu.