Wideokapilaroskopia – nowoczesna ocena pętli włośniczkowych
Autor: dr hab. n. med. Grażyna Kamińska-Winciorek
Kategoria: Dermatologia Artykuł opublikowano w CX News nr 1/20/2007
Badanie kapilaroskopowe po raz pierwszy wykonane zostało przez Malphigiego w 1661 roku, w którym opisano obecność drobnych naczyń łączących układ tętniczy i żylny.
Kapilaroskopia zaliczana jest do nieinwazyjnych, łatwych w wykonaniu in vivo badań diagnostycznych, charakteryzujących się łatwą powtarzalnością, wysoką wartością diagnostyczną oraz niskim kosztem. Polega na oglądaniu w powiększeniu pętli włośniczkowych warstw odżywczych mikrokrążenia skóry – w metodzie tradycyjnej w mikroskopie, natomiast w nowoczesnych metodach tj. wideokapilaroskopii- na monitorze komputera. Badanie to pozwala na ocenę morfologii, liczby i rozmieszczenia pętli włośniczkowych w wybranych chorobach układowych. Kapilaroskopię wykorzystuje się w ocenie wybranej części mikrokrążenia u pacjentów z objawem Raynaud (w przebiegu schorzeń naczynioskurczowych oraz chorób tkanki łącznej), mikroangiopatii cukrzycowej, obrzęku limfatycznego, przewlekłej niewydolności żylnej oraz przewlekłego niedokrwienia kończyn.
Badanie kapilaroskopowe ze względu na rodzaj stosowanych przyrządów diagnostycznych można podzielić na kapilaroskopię standardową, fluorescencyjną oraz wideokapilaroskopię.
Tradycyjną kapilaroskopię przeprowadza się w oparciu o wykorzystanie stereomikroskopów z odpowiednim oświetleniem bocznym, w których uzyskuje się powiększenia maksymalnie od 40 do 64 razy.
Kapilaroskopia fluorescencyjna zaliczana jest do badań specjalistycznych, wymagających odpowiedniego sprzętu, podania kontrastu (NaF), w którym za pomocą lampy fluorescencyjnej i odpowiedniego oświetlenia ocenia się nie tylko morfologię kapilar naczyniowych, ale również analizuje się dynamiczne zjawiska w mikrokrążeniu.
Wideokapilaroskopia jest nowoczesnym wariantem tradycyjnej kapilaroskopii, w której oceny pętli włośniczkowych dokonuje się za pomocą specjalnej nasadki nałożonej na kamerę, która przesyła obraz na monitor komputera. Badanie to cechuje się dobrą powtarzalnością, łatwością wykonania, bezpieczeństwem, brakiem inwazyjności, jest niebolesne, a do jej zalet w porównaniu do standardowej klasycznej kapilaroskopii, zalicza się możliwość uzyskania większych powiększeń (do 160 razy), możliwość archiwizowania uzyskanych obrazów (także w różnych powiększeniach), jak i również ich wydruku i przesyłania na drodze elektronicznej celem tzw. telekonsultacji.
Do wad badania kapilaroskopowego zalicza się ocenę tylko wybranego fragmentu mikrokrążenia, związanego z ograniczonym obszarem badania).
We wszystkich badaniach kapilaroskopowych najczęściej ocenia się okolicę wału paznokciowego palców dłoni (rzadziej stopy) z użyciem olejku immersyjnego (cedrowego) lub syntetycznego celem zwiększenia przezierności warstwy rogowej skóry.
Wśród parametrów ocenianych podczas każdego badania kapilaroskopowego wymienia się: stan płytki paznokciowej, tło obrazu związane z przepływem przez warstwę termoregulacyjną, obecność wybroczyn, ilość i jakość pętli włośniczkowych, rozmieszczenie pętli w polu widzenia, obecność charakterystycznych typów pętli oraz pól beznaczyniowych, napięcie (ostrość) pętli włośniczkowych oraz przepływ krwi przez pętle.
Do często opisywanych zaburzeń zalicza się obecność nieprawidłowych pętli naczyniowych tj. pętli Raynaud, naczyń drzewkowatych, kłębkowatych, spinkowatych, wybroczyn, pól beznaczyniowych oraz zwiększenie lub redukcję liczby pętli włośniczkowych. Znajomość wybranych patologicznych obrazów kapilaroskopowych umożliwia diagnostykę m.in. chorób z zakresu tkanki łącznej (twardziny układowej, zapalenia skórno-mięśniowego oraz tocznia układowego), jak i również diagnostykę objawu Raynaud z dalszą obserwacją kliniczną zespołów, w których on występuje. Chirurdzy naczyniowi bardzo często posługują się tym narzędziem diagnostycznym w ocenie zaburzeń przepływu włośniczkowego w przebiegu mikroangiopatii cukrzycowej, chorobach naczynioskurczowych, przewlekłej niewydolności żylnej, obrzękach limfatycznych i niedokrwieniu kończyn dolnych pochodzenia tętniczego.
W twardzinie układowej najczęściej stwierdza się pętle Raynaud, poszerzenie naczyń z tworzeniem megakapilar, redukcję liczby naczyń z powstawaniem tzw. pól beznaczyniowych. Ze względu na typ zmian w obrębie pętli włośniczkowych w twardzinie układowej wyróżnia się odmianę tzw. aktywną i powolną. W typie aktywnym zaznacza się całkowity zanik i brak kapilar związany z reorganizacją i destrukcją łożyska naczyniowego. W odmianie powolnej- opisuje się obecność teleangiektazji oraz megakapilar.
U pacjentów z twardziną układową, mieszaną chorobą tkanki łącznej oraz zapaleniem skórno-mięśniowym stwierdza się powiększone, zdeformowane kapilary naczyniowe w otoczeniu licznych przestrzeni beznaczyniowych. W toczniu układowym najczęściej opisuje się obecność naczyń drzewkowatych wraz z obecnym podbrodawkowym splotem naczyniowym.
Wśród nowych wskazań do wykonywania kapilaroskopii wymienia się jej zastosowanie w ocenie pętli włośniczkowych w nadciśnieniu tętniczym, trądziku różowatym, otyłości, odmrożeniach, zaburzeniach neurologicznych- jednak obserwacje te mają charakter naukowo-kliniczny i z pewnością wymagają dalszego ich prowadzenia.
Ryciny obrazują uzyskane obrazy wideokpailaroskopowe.
Bibliografia:
- Bollienger A, Fagrell B: Clinical Capillaroscopy. A guide to its use in clinical research and practice. Hoegrefe and Huber Publishers.Toronto, 1990.
- Chen ZY, Silver RM, Ainsworth SK, Dobson RL, Rust P, Maricq HR.: Association between fluorescent antinuclear antibodies, capillary patterns, and clinical features in scleroderma spectrum disorders. Am. J. Med., 1984, 77(5):812-822.
- Coffnan JD: Cutaneous changes in Peripheral Vascular Disease. In: Dermatology in General Medicine. Ed: Fitzpatrick T, Eisen A, Wolff K. McGrow-Hill Inc. San Francisco, 1993, 2075-2089.
- Humbert P, Sainthillier JM, Mac-Mary S, Petitjean A, Creidi P, Aubin F.: Capillaroscopy and videocapillaroscopy assessment of skin microcirculation: dermatologic and cosmetic approaches. J Cosmet Dermatol. 2005;4(3):153-162.
- Kamińska-Winciorek G, Brzezińska-Wcisło L.: Ocena mikrokrążenia za pomocą konwencjonalnej kapilaroskopii u pacjentek z trądzikiem różowatym - doniesienie wstępne.Wiad.Lek.,2006, 59(9-10), 618-622.
- Kamińska-Winciorek G., Brzezińska-Wcisło L.: Objaw Raynaud u pacjentek z rozpoznaną chorobą tkanki łącznej- charakterystyka kliniczna i kapilaroskopowa. PDiA, 2004, 21(2): 84-90.
- Pavlov-Dolijanovic S, Damjanov N, Ostojic P, Susic G, Stojanovic R, Gacic D,Grdinic A.: The prognostic value of nailfold capillary changes for the development of connective tissue disease in children and adolescents with primary Raynaud phenomenon: a follow-up study of 250 patients. Pediatr Dermatol. 2006; 23(5): 437-442.
- Ramelet AA, Monti M: Flebologia-przewodnik. Via-Medica, Gdańsk, 2003.
- Rosina P, Zamperetti MR, Giovannini A, Chieregato C, Girolomoni G.: Videocapillaroscopic alterations in erythematotelangiectatic rosacea. J Am Acad Dermatol. 2006;54(1):100-104.
- Rossina P, Zamperetti MR, Giovannini A, Girolomoni G.: Videocapillaroscopy in the differential diagnosis between psoriasis and seborrheic dermatitis of the scalp. Dermatology. 2007; 214(1):21-24.
- Żabski M, Zejc D: Anatomia i rola mikrokrążenia.W: Mikrokrążenie-zarys chorób układu włośniczkowego. Red: Ziaja K. Alfa-medica press. Bielsko-Biała, 1997, 13-35.